Box 5: Open-markt handelingen van de ECB

Een van de instrumenten die de ECB heeft zijn de open-markt handelingen. Dit zijn financiële transacties die de ECB sluit met financiële instellingen om ervoor te zorgen dat vraag en aanbod op de geldmarkt in balans blijft. Dit zal er vervolgens voor moeten zorgen dat de rentetarieven op de geldmarkt stabiel blijven en daarbij ook het prijsniveau.

Om een idee te krijgen hoe vraag en aanbod op de geldmarkt in balans wordt gehouden is er in figuur 1 een versimpelde balans van de ECB afgebeeld. Met aan de linkerzijde alle vorderingen die de ECB heeft op andere partijen. In dit voorbeeld staan hier de vorderingen die uit de krediet verschaffende transacties zijn ontstaan. 

Aan de rechterzijde staan de bedragen die de ECB verschuldigd is aan andere partijen, zoals deposito's van overheden en reserveverplichtingen van financiële instellingen. 

Door met name het uitvoeren van de basis- en lange termijn herfinanciering open-markt handelingen, moet er gezorgd worden dat het geheel in balans is en blijft. 

Figuur 1: Balans van de ECB

De open-markt handelingen worden uitgevoerd in de vorm van tenders. Deze vinden op wekelijkse en maandelijkse basis plaats en worden altijd eerst aangekondigd door de ECB. Geïnteresseerde financiële instellingen kunnen zich vervolgens inschrijven. Waarna de ECB ze beoordeelt en de resultaten van de tender bekend zal maken. Ten slotte worden de transacties met de geselecteerde financiële instellingen uitgevoerd. 
Dit is in grote lijnen hoe tenders verlopen. Om een beter beeld te verkrijgen van hoe tenders verlopen zullen hieronder een aantal gedetailleerde voorbeelden volgen. 

Voorbeeld 1 Herfinancieringstransactie door middel van een vaste-rentetender

De ECB besluit om krediet te verstrekken aan de geldmarkt door middel van een transactie waarbij de tegenpartij onderpand moet overhandigen. 

Er zijn drie banken die zich inschrijven en het volgende indienen:

De ECB besluit een totaal van 105 miljoen euro toe te wijzen.

Het toewijzing wordt op de volgende manier berekend:

Hieruit volgt de volgende toewijzing aan de tegenpartijen:

Voorbeeld 2 Herfinancieringstransactie door middel van een variabele-rentetender
De ECB besluit om krediet te verstrekken aan de geldmarkt door middel van een transactie waarbij de tegenpartij onderpand moet overhandigen. Alleen hier zal er sprake zijn van een variabele rente.

Er zijn drie banken die zich inschrijven en het volgende indienen:

Er is te zien dat de banken met meerdere bedragen hebben ingeschreven tegen variabele rentetarieven. In totaal is er door de banken voor een bedrag van 145 miljoen euro ingeschreven. 
De ECB besluit om 94 miljoen euro toe te wijzen. Het rentetarief wat hierbij hoort is 3.05%. Het cumulatieve bedrag is namelijk groter als 80 miljoen en kleiner als 130 miljoen. 
Alle inschrijvingen met een rentetarief groter dan 3.05% (cumulatief 80 miljoen euro) worden volledig toegewezen.  Voor de inschrijvingen met een rentetarief gelijk aan 3.05% (35 miljoen euro) is het toewijzingspercentage:

Voor bank 1 volgt dan de volgende toewijzing:

 0,4 x 10 = 4

De totale toewijzing aan bank 1 is:

5 + 5 + 4 = 14

Het toewijzingsresultaat komt er als volgt uit te zien:

Als de toewijzing geschiedt op basis van een enkelvoudige rentetarief (Nederlands veilingsysteem) dan bedraagt het rentetarief voor de aan de banken toegewezen bedragen 3,05%.

Als de toewijzing geschiedt op basis van een meervoudig rentetarief (Amerikaans veilingsysteem), wordt op de aan de banken toegewezen bedragen geen uniform rentetarief toegepast. Bank 1 zal bijvoorbeeld 5 miljoen euro ontvangen tegen een rentetarief van 3,07%, 5 miljoen euro tegen 3,06% en 4 miljoen euro tegen 3,05%.

Voorbeeld 3 Liquiditeitsverkrappende deviezenswap door middel van een variabele-rentetender

De ECB besluit om geld te onttrekken door een EUR/USD-deviezenswap uit te voeren met behulp van een variable-rentetender. 

Er zijn drie banken die zich inschrijven en het volgende indienen:

Er is te zien dat de banken met meerdere bedragen hebben ingeschreven met verschillende swappunten (dit is de marge die bovenop de EUR/USD wisselkoers komt). In totaal is er door de banken voor een bedrag van 235 miljoen euro ingeschreven. 

De ECB besluit om 158 miljoen euro toe te wijzen. Het aantal swappunten wat hierbij hoort is 6,63. Het cumulatieve bedrag is namelijk groter als 65 miljoen en kleiner als 205 miljoen. 

Alle inschrijvingen met meer dan 6,63 swappunten (cumulatief 65 miljoen euro) worden volledig toegewezen.  Voor de inschrijvingen met 6,63 swappunten (100 miljoen euro) is het toewijzingspercentage:

Voor bank 1 volgt dan de volgende toewijzing:

0,93 x 25 = 23,25

De totale toewijzing aan bank 1 is:

5 + 5 +5 + 10 + 23,25 = 45,25

Het toewijzingsresultaat komt er als volgt uit te zien:

De ECB stelt de EUR/USD wisselkoers voor de transacties op 1,13.

Als de toewijzing geschiedt op basis van een enkelvoudige rentetarief (Nederlands veilingsysteem) dan wordt er van de tegenpartijen 158.000.000 euro gekocht en 178.540.000 dollars verkocht. Bij afloop van de transactie wordt de 158.000.000 euro weer verkocht aan de tegenpartijen en 178.644.754 (158.000.000 x 1.130663) dollars gekocht.

Als de toewijzing geschiedt op basis van een meervoudig rentetarief (Amerikaans veilingsysteem), zijn de gekochte en verkochte bedragen in euro's en dollars als volgt: